Đoàn kinh tế - quốc phòng 338 (Quân khu 1) có nhiệm vụ triển khai thực hiện dự án Khu kinh tế - quốc phòng Mẫu Sơn, tỉnh Lạng Sơn. Vùng Dự án do Đoàn quản lý có diện tích hơn 124 nghìn hecta, với đường biên giới dài hơn 200 km tiếp giáp với nước bạn Trung Quốc. Đây là khu vực đặc biệt khó khăn, địa hình hiểm trở, với nhiều núi cao, suối sâu, độ cao trung bình so với mặt nước biển là 352 m, cao nhất là đỉnh Mẫu Sơn (cao 1.541 m so với mặt nước biển); dân cư thưa thớt, đa phần là đồng bào dân tộc thiểu số, tỷ lệ hộ nghèo cao¹, hệ thống hạ tầng thiếu đồng bộ. Tình hình an ninh, chính trị, trật tự, an toàn xã hội cơ bản ổn định song vẫn tiềm ẩn nhiều yếu tố gây mất ổn định, như: tranh chấp đất đai, xâm canh, xâm cư, vượt biên trái pháp luật, buôn lậu qua biên giới, vận chuyển và sử dụng trái phép chất ma túy, v.v.

Nhận thức rõ điều đó, Đảng ủy, chỉ huy Đoàn luôn quán triệt sâu sắc, cụ thể hóa chủ trương của Đảng, Nhà nước, chỉ đạo của Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng về xây dựng khu kinh tế - quốc phòng sát với chức năng, nhiệm vụ và đặc điểm của địa bàn.

Hướng dẫn chăm sóc cây giống.

Trên cơ sở Quy hoạch tổng thể xây dựng Khu kinh tế - quốc phòng Mẫu Sơn và sự chỉ đạo trực tiếp của Bộ Tư lệnh Quân khu, Đoàn chủ động phối hợp với cấp ủy, chính quyền và cơ quan chức năng tỉnh Lạng Sơn tiến hành khảo sát, xây dựng quy hoạch chi tiết, kế hoạch phân kỳ thực hiện và các dự án thành phần, nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội gắn với củng cố quốc phòng, an ninh trong vùng Dự án. Do điều kiện nguồn kinh phí bảo đảm hạn chế, quá trình triển khai, Đoàn thực hiện đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, ưu tiên địa bàn xung yếu và công trình quan trọng, thiết yếu, như: giao thông, thủy lợi, điện, trường học, bệnh xá,… phục vụ cho di dân, giãn dân, phát triển sản xuất, củng cố quốc phòng, an ninh. Để đạt hiệu quả cao, quá trình triển khai, Đoàn chú trọng lồng ghép các chương trình, dự án của Đơn vị với các dự án phát triển kinh tế - xã hội của Trung ương và địa phương, tạo sự liên kết chặt chẽ, hỗ trợ lẫn nhau, nâng cao hiệu quả thực hiện. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát tiến độ, chất lượng thi công công trình, v.v. Nhờ đó, các công trình do Đoàn triển khai đều được thiết kế, thi công bảo đảm tiêu chuẩn kỹ thuật, đúng tiến độ quy định, phù hợp với đặc điểm địa hình rừng núi, khí hậu khắc nghiệt, nâng cao tuổi thọ và tiết kiệm chi phí duy tu, bảo dưỡng, được cấp ủy, chính quyền và Nhân dân trên địa bàn đánh giá cao.

Đến nay, Đoàn đã hoàn thành hàng trăm công trình trong vùng Dự án. Tiêu biểu những năm gần đây (2021 - 2025), Đoàn đã đầu tư xây dựng 03 tuyến đường giao thông với tổng chiều dài hơn 13.847 m tại xã Đào Viên, xã Tân Minh (nay là xã Quốc Việt, xã Kháng Chiến); xây dựng mới và sửa chữa, nâng cấp 02 công trình thủy lợi, đảm bảo nước tưới cho hơn 110 hecta đất sản xuất nông nghiệp tại xã Tú Đoạn (nay thuộc xã Na Dương); xây dựng mới 05 công trình cấp nước sinh hoạt với 05 đập dâng, 05 bể lọc, 05 bể chứa nước và hệ thống đường ống cấp nước các loại bảo đảm cấp nước cho hàng trăm hộ của xã Thanh Long (nay là xã Thụy Hùng), với tổng mức đầu tư 90 tỉ đồng, góp phần quan trọng phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn. Nhiều địa phương trước đây “ba không”² đến nay đã cơ bản được cải thiện, từng bước đáp ứng các tiêu chí của nông thôn mới khu vực biên giới, thiết thực góp phần làm thay đổi “diện mạo” vùng cao biên giới Mẫu Sơn.

Khánh thành công trình xóa nhà tạm, nhà dột nát.

Cùng với xây dựng các công trình hạ tầng thiết yếu, Đoàn chú trọng xây dựng, nhân rộng các mô hình phát triển kinh tế, thiết thực nâng cao đời sống Nhân dân trong vùng Dự án, thực hiện mục tiêu “an dân, yên dân”. Trước thực tế đại đa số địa bàn vùng dự án đều thuộc diện đặc biệt khó khăn về kinh tế, dân cư thưa thớt, sản xuất tự cung tự cấp, khí hậu thời tiết khắc nghiệt, đất đai kém màu mỡ; vì vậy, để đạt mục tiêu, yêu cầu đề ra, Đoàn đã chỉ đạo các nông trường, lâm trường tích cực tổ chức tập huấn, hướng dẫn đồng bào theo cách “cầm tay chỉ việc” và thành lập các tổ, đội công tác cùng đội viên trí thức trẻ tình nguyện thực hiện “4 cùng”³ để tuyên truyền, vận động Nhân dân chuyển đổi cơ cấu vật nuôi, cây trồng và áp dụng tiến bộ khoa học - kỹ thuật vào sản xuất. Không dừng lại ở đó, Đoàn chủ động phối hợp với chính quyền cơ sở lựa chọn những hộ gia đình thực sự khó khăn để hỗ trợ về giống, vốn và kỹ thuật, giúp phát triển kinh tế. Những năm qua, bằng nguồn quỹ vốn của đơn vị cùng với công sức của bộ đội, Đoàn đã xây dựng thành công và nhân rộng nhiều mô hình chăn nuôi, trồng trọt có hiệu quả kinh tế cao. Điển hình như: mô hình trồng cây ba kích, chanh leo, chăn nuôi trâu, bò, dê sinh sản, lợn thương phẩm, v.v. Song song với đó, Đoàn chú trọng đẩy mạnh triển khai các dự án trồng rừng nhằm phủ xanh đất trống, đồi trọc, giữ gìn môi trường sinh thái và tạo công ăn, việc làm ổn định cho đồng bào trong khu vực. Từ năm 2000 đến nay, Đoàn đã phối hợp với địa phương triển khai trồng mới gần 3.900 hecta rừng, bảo vệ hơn 4.700 hecta, khoanh nuôi tái sinh hơn 617 hecta, thiết thực góp phần thực hiện tốt chương trình mục tiêu phát triển lâm nghiệp bền vững giai đoạn 2016 - 2020 của Chính phủ, tạo động lực phát triển kinh tế, củng cố quốc phòng, an ninh vùng biên giới, thực hiện kế sách “biên cường, quốc thịnh” của cha ông ta .

Cùng với phát triển kinh tế, Đảng ủy, chỉ huy Đoàn phối hợp với cấp ủy, chính quyền địa phương tích cực quy hoạch, bố trí lại dân cư, xây dựng, củng cố cơ sở chính trị trên địa bàn ngày càng vững mạnh. Thực hiện chủ trương chiến lược của Đảng đưa dân đến sản xuất, sinh sống ở khu vực vành đai biên giới, tạo “phên giậu” vững chắc bảo vệ Tổ quốc, từ năm 2001, Đoàn chủ động phối hợp với các lực lượng rà phá bom, mìn, vật nổ, mở rộng diện tích đất canh tác; xây dựng kết cấu hạ tầng; phối hợp với cấp ủy, chính quyền các xã tuyên truyền, vận động di dân, giãn dân, xây dựng các cụm dân cư tập trung trên tuyến biên giới⁴, xóa nhiều “vùng trắng” về dân cư trên địa bàn.

Thực hiện chức năng đội quân công tác, Đoàn đã ký kết quy chế phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể địa phương về việc gắn thực hiện nhiệm vụ kinh tế - quốc phòng với xây dựng địa bàn vững mạnh. Đồng thời, thường xuyên chỉ đạo tổ chức các tổ, đội công tác bám địa bàn, bám dân, tuyên truyền, phổ biến, vận động đồng bào chấp hành nghiêm đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; xây dựng nếp sống vệ sinh, khoa học, bài trừ các tệ nạn xã hội, hủ tục. Để nâng cao hiệu quả, Đoàn tích cực tổ chức gặp mặt các già làng, trưởng bản, người có uy tín và các đoàn thể,... nhằm xây dựng, phát huy vai trò lực lượng nòng cốt trong việc định hướng dư luận, vận động Nhân dân thực hiện tốt chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước; tạo cầu nối quan trọng giữa cán bộ, chiến sĩ của Đoàn với Nhân dân trong vùng Dự án. Đoàn cũng triển khai hàng loạt hoạt động dân vận gắn với công tác an sinh xã hội, như: tổ chức khám bệnh, cấp phát thuốc miễn phí⁵; hỗ trợ nhu yếu phẩm, vật tư y tế cho các hộ nghèo; xây nhà “Đại đoàn kết”, “xóa nhà tạm, nhà dột nát”; trao học bổng cho học sinh dân tộc vượt khó học giỏi. Tham mưu, hỗ trợ địa phương xây dựng, củng cố tổ chức cơ sở đảng, hệ thống chính trị thôn, bản; tổ chức bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh cho chủ hộ gia đình khu vực biên giới, tập huấn kiến thức nghiệp vụ quản lý địa bàn, quản lý nhà nước cho đội ngũ cán bộ các xã, thôn, bản,... thiết thực nâng cao chất lượng cơ sở chính trị, tăng cường tiềm lực, thế trận quốc phòng, an ninh, xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc ở cơ sở.

Cùng với đó, Đoàn thực hiện tốt nhiệm vụ quân sự, quốc phòng. Hằng năm, Đoàn tổ chức quán triệt sâu sắc và thực hiện nghiêm Chỉ lệnh huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu của Tư lệnh Quân khu. Phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền, cơ quan quân sự địa phương rà soát, bổ sung hoàn thiện các kế hoạch, phương án tác chiến và xây dựng hệ thống công sự, trận địa, củng cố, tăng cường thế trận quân sự khu vực phòng thủ; quản lý, nắm chắc nguồn dự bị động viên; nâng cao chất lượng huấn luyện quân nhân dự bị và tập huấn khung B; tham gia cùng địa phương huấn luyện lực lượng dân quân tự vệ của các xã vùng biên giới; diễn tập khu vực phòng thủ tỉnh Lạng Sơn và diễn tập dự bị động viên có thực binh trên thực địa có bắn đạn thật và bắn đạn hơi thuốc nổ. Phối hợp với cơ quan quân sự địa phương, công an, biên phòng trên địa bàn nắm chắc tình hình hoạt động của các thế lực thù địch, phản động và các loại tội phạm, nhất là các hành vi xâm phạm an ninh, quốc phòng, đấu tranh phòng, chống tội phạm ma túy, buôn bán người và các tệ nạn xã hội,... bảo đảm an ninh, an toàn cho Nhân dân.

Qua 25 năm thực hiện nhiệm vụ, Đoàn kinh tế - quốc phòng 338 đã thu được nhiều kết quả quan trọng, làm đổi thay toàn diện vùng Dự án. Hệ thống chính trị cơ sở các địa phương được củng cố vững chắc; tiềm lực, thế trận quốc phòng, an ninh được tăng cường, an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội ổn định; văn hoá - xã hội và đời sống của Nhân dân được nâng cao; thu nhập bình quân đầu người đạt trên 20 triệu đồng/người/năm (năm 2024), tỷ lệ hộ nghèo giảm còn khoảng 14,81%.

Phát huy những kết quả đạt được, thời gian tới, Đoàn tiếp tục quán triệt, thực hiện có hiệu quả chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, nghị quyết, chỉ thị của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về xây dựng khu kinh tế - quốc phòng. Trước mắt, tập trung lãnh đạo, chỉ đạo khảo sát, lập Dự án xây dựng Khu kinh tế - quốc phòng Mẫu Sơn giai đoạn 2026 - 2030 trình cấp trên phê duyệt. Phối hợp với cấp uỷ, chính quyền địa phương rà soát, triển khai các mô hình, dự án hỗ trợ phát triển sản xuất, ưu tiên xây dựng kết cấu hạ tầng, tổ chức dịch vụ cung cấp giống, vật tư nông nghiệp, hỗ trợ bao tiêu sản phẩm, chuyển giao kỹ thuật,... giúp Nhân dân tự vươn lên xóa đói, giảm nghèo bền vững. Tăng cường công tác dân vận, triển khai thực hiện có hiệu quả phong trào “Quân đội chung sức xây dựng nông thôn mới”,... tạo chuyển biến đồng bộ, vững chắc cả về kinh tế, chính trị, quốc phòng, an ninh, góp phần xây dựng khu vực vùng cao biên giới Lạng Sơn giàu mạnh, làm “phên giậu” vững chắc nơi tuyến đầu phía Bắc của Tổ quốc.

Đại tá NGUYỄN VĂN GIÁ, Đoàn trưởng
____________________       

1 - Trước thời điểm hình thành Khu kinh tế - quốc phòng có 5.322 hộ/27.770 khẩu, gồm 04 dân tộc (Tày 48,06%; Nùng 44,49%; Dao 6,54%; Kinh 0,66%); tỷ lệ hộ nghèo trên 60%.

2 - Không điện, không đường, không nước sạch.

3 - “4 cùng”: cùng ăn, cùng ở, cùng làm, cùng nói tiếng dân tộc.

4 - Di dân được 121 hộ, hình thành 07 cụm dân cư tập trung.

5 - Đơn vị đã phối hợp với trạm y tế một số xã tổ chức khám và cấp phát thuốc miễn phí cho Nhân dân trên địa bàn với 11.272 lượt người, trị giá 950 triệu đồng.